Σοφία Παλαιολογίνα-Από το Βυζάντιο στη Ρωσία

Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη το νέο μου ιστορικό μυθιστόρημα με τίτλο "Σοφία Παλαιολογίνα-Από το Βυζάντιο στη Ρωσία".
Μια εργασία που κράτησε δύο χρόνια σε αναζήτηση στοιχείων, πέραν της συγγραφής του, με ερευνητικά ταξίδια από τη Ρώμη και το Μυστρά μέχρι τη Ρωσία, όπου η πρωταγωνίστρια του ιστορικού αυτού μυθιστορήματος , η Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα μεγαλούργησε, αφήνοντας ανεξίτηλη τη σφραγίδα της στην Ιστορία της χώρας αυτής.
Θα πρέπει να σημειώσω ότι παρά το γεγονός ότι στη Ρωσία η Σοφία Παλαιολογίνα είναι ευρύτατα γνωστή από τα πεπραγμένα της και την αγωνία της να εξυψώσει τη νέα της πατρίδα στο επίπεδο των άλλων δυτικών χωρών της εποχής της, στη χώρα μας δυστυχώς δεν έχει γραφεί κάποιο βιβλίο γι αυτή, παρά μόνο δύο άρθρα σε ιστορικά περιοδικά, και συγκεκριμένα από τον αξέχαστο φίλο μου Κώστα Σαρδελή στο περιοδικό «Ιστορία», τον Ιανουάριο του 1972 και τον κ. Άκη Λυμούρη στο τεύχος 54 του Σεπτεμβρίου 2006 του περιοδικού «Ιστορικά Θέματα».
Το ότι αναγνωρίζουν οι Ρώσοι επίσημοι το έργο της Ζωής Σοφίας Παλαιολογίνας για την ανύψωση της πατρίδας τους, αντικατοπτρίζεται και στη δήλωση του τέως διευθυντή της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσίας, Αλεξέι Πατρούσεφ, την Ημέρα των Σωμάτων Ασφαλείας, στις 19/12/2007.
Σε ομιλία του προς τους συμπατριώτες του δημοσιογράφους, που είχε καλέσει στα γραφεία της άλλοτε… KGB, ο Πατρούσεφ δήλωσε μεταξύ άλλων τα εξής:
«Η ασφάλεια διαδραματίζει πάντα έναν πολύ σημαντικό ρόλο για τη σταθερότητα του κράτους, την εξασφάλιση της κυριαρχίας του και τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητάς του. Εκείνοι που διαβάζουν Ιστορία πρέπει να γνωρίζουν ότι η ασφάλεια της πατρικής μας γης ξεκινά στη Ρωσία από το 15ο αιώνα, όταν η Σοφία Παλαιολογίνα παντρεύτηκε τον Ιβάν Γ΄. Όντας ανιψιά του τελευταίου Βυζαντινού αυτοκράτορα, ασχολήθηκε σοβαρά με το αντικείμενο της πληροφόρησης και της ασφάλειας της χώρας και της ένωσης και υπεράσπισης των ρωσικών εδαφών».
Η αναφορά αυτή του Πατρούσεφ αποτελεί μια ακόμα αναγνώριση εκ μέρους των σύγχρονων Ρώσων του εθνικού έργου που επιτέλεσε στη χώρα τους η Σοφία Παλαιολογίνα και την παραδοχή τους για την αγάπη της προς τη νέα της πατρίδα.
Δυστυχώς στην Ελλάδα, η Σοφία Παλαιολογίνα δεν «ευτύχησε» τέτοιας αναγνώρισης όπως στη δεύτερη πατρίδα της, ακόμα και περίπου πέντε αιώνες μετά το θάνατό της, πέραν των άρθρων των προμνημονευθέτων συγγραφέων.
Ας είναι. Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Λοιπόν έχουμε και λέμε τον αγαπητό φίλο και συγγραφέα Ανδρέα Ανδριανόπουλο, ο οποίος γράφει τα εξής:
«Από το Μυστρά στη Ρώμη κι από εκεί στη μεσαιωνική και σκοτεινή Μόσχα. Η πορεία της Ζωής-Σοφίας Παλαιολογίνας καθρεφτίζει την κατάρρευση ενός πολιτισμού και την ανατολή ενός καινούριου. Κληρονόμος των αυτοκρατορικών τίτλων της Δεύτερης Ρώμης, της κατακτημένης πια Κωνσταντινούπολης, η τολμηρή πριγκίπισσα του Βυζαντίου ξέφυγε από τις μηχανορραφίες του Βατικανού για να δημιουργήσει, ως σύζυγος του Ιβάν Γ΄, το μεγαλείο της Τρίτης Ρώμης, δηλαδή της αναδυόμενης Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η γιαγιά του Ιβάν Δ΄ του Τρομερού, η πρώτη τσαρίνα της Ιστορίας, η ορκισμένη αντίπαλος των Τουρκομογγόλων Τατάρων, που μέχρι τις μέρες της καταδυνάστευαν τα εδάφη της Ρωσίας, ζωντανεύει μέσα από τις σελίδες του καινούριου ιστορικού μυθιστορήματος του Γιώργου Λεονάρδου. Και μας φέρνει σε επαφή με πτυχές της Ιστορίας ελάχιστα γνωστές.Ιστορική πραγματεία, αγωνιώδες θρίλερ, ξύπνημα μνήμης για την πραγματική δύναμη της Ορθοδοξίας, το βιβλίο εισβάλλει με δύναμη ηλεκτρικού σιδηροδρόμου στο χώρο της ιστορικής συνειδητοποίησης»’’.
Πιστεύω ότι θα το ευχαριστηθούν όλοι όσοι το διαβάσουν. Γιατί κακά τα ψέματα και τα επικριτικά λόγια για το είδος αυτό ιστορικής μυθοπλασίας, το οποίο οι Έλληνες καλλιέργησαν από τα πολύ παλιά χρόνια.
Το ιστορικό μυθιστόρημα προσφέρει ψυχαγωγία. Και ως ψυχαγωγία εννοώ , πέραν της διασκέδασης και της απόδρασης από την καθημερινότητα, την αγωγή ψυχής που όλοι χρειαζόμαστε.

Ο Ιησούς ευλογεί η Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα και τον καρδινάλιο Βησσαρίωνα μαζί με τους άλλους συνοδοιπόρους τους στην ιταλική πόλη Ούρμπινο που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 300 χιλιομέτρων βορειανατολικά της Ρώμης.Η εικόνα είναι φιλοτεχνημένη σε ένα λάβαρο της ιταλικής αυτής πόλης, που απέχει περί τα τριακόσια χιλιόμετρα βορειανατολικά της Ρώμης και η ταυτοποίηση της Ζωής Σοφίας Παλαιολογίνας και του καρδινάλιου Βησσαρίωνα, που διακρίνονται στο άκρο αριστερό της εικόνας, έγινε μόλις πρόσφατα από τους Ιταλούς ιστορικούς.

Ο γάμος μιας Παλαιολογίνας με ένα ηγεμόνα της Μόσχας πάντα έθελγε του Ρώσους, λόγω του ονόματος των Παλαιολόγων. Ο ζωγραφικός αυτός πίνακας που απεικονίζει τους γάμους της Σοφίας και του Ιβάν φιλοτεχνήθηκε από τον Αρμένιο ζωγράφο Μέγερ Μανούκοβιτς Αμπεγκγιάν (Мгер Манукович Абегян στα ρωσικά) 1909-1978.

Η Ελευθεροτυπία έγραψε στις 16/9/2008 για το βιβλίο «Ο Τελευταίος Παλαιολόγος», του Γιώργου Λεονάρδου.

Αμέσως μετά την Αλωση ο ως άνω εικονιζόμενος Μεχμέτ ο Πορθητής αναθέτει στον επίσης ως άνω εικονιζόμενο Πατριάρχη Γεννάδιο την εκπροσώπηση των Ρωμαίων (των Ρουμ, όπως αποκαλούσαν οι Οθωμανοί τους υπόδουλους πλέον Χριστιανούς ανεξαρτήτως καταγωγής, Ελληνες, Βούλγαρους, Σέρβους, Αρμενίους, Ρουμάνους και άλλους) ενώπιον της Υψηλής Πύλης.Απαλλαγμένη πια η Εκκλησία απ' τη σκαιά σκιά των Καισάρων (όσον κι αν αυτή η σκιά ήταν ήδη από αιώνες σκιά του εαυτού της) από κρατική Εκκλησία των Βυζαντινών μεταμορφώθηκε σε τοποτηρητή των Οθωμανών. Ρόλο που στη σύγχρονη εποχή διεκδικεί, όταν ορισμένοι ιερείς εμφανίζουν εαυτούς ως «εθνάρχες» κι άλλα παρενδεδυμένα παρόμοια.

Εκ των Εσω

*** Πάνω από 100.000 αντίτυπα έχει πουλήσει η τριλογία για τους Παλαιολόγους (ιστορικό μυθιστόρημα) που έχει συγγράψει ο κ. Γιώργος Λεονάρδος, ο οποίος μαζί με την κυρία Λένα Μαντά είναι οι τιμώμενοι συγγραφείς στο 37ο Φεστιβάλ Βιβλίου στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου.«Η εποχή είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα», λέει ο κ. Γιώργος Λεονάρδος στον κ. Μανώλη Πιμπλή («ΤΑ ΝΕΑ»). «Παλιότερα η λέξη "Ελληνας" ήταν συνώνυμη του ειδωλολάτρη, του περιθωριακού. Ορθοδοξία και Ελληνισμός ήταν έννοιες ασυμβίβαστες. Από την εποχή των Παλαιολόγων, η Αρχαία Ελλάδα και η ελληνική φιλοσοφία άρχισαν να γίνονται αποδεκτές. Η λέξη "Ελλάδα", που γεωγραφικά προσδιόριζε μάλλον την Πελοπόννησο, άρχισε να χρησιμοποιείται ευρύτερα. Δεν είναι τυχαίο ότι στο Δεσποτάτο του Μοριά, με δεσπότη έναν Παλαιολόγο, δίδαξε ο Γεώργιος Γεμιστός και ότι εκεί εμφορούνταν από την προφητική ιδέα ότι "αν πέσει το Βυζάντιο, η απελευθέρωση θα ξεκινήσει από τον Μοριά"».Ξεκινώντας την τριλογία απ' τον Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο, ο οποίος ανεκατέλαβε την Πόλη στα 1261 και περνώντας από την ταραγμένη εποχή των εμφυλίων, που αποδυνάμωσαν το κράτος, ο κ. Γιώργος Λεονάρδος φθάνει στην κορύφωση του δράματος, την πτώση της Πόλης.Είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι στο έργο φωτίζονται ιδιαιτέρως παράμετροι της ιστορίας, που στην «εθνική αφήγηση» για την τραγωδία «υποφωτίζονται», καθώς χαρακτηριστικά δηλώνει ο συγγραφέας. Γνωστά στους φιλίστορες, άγνωστα στους πολλούς, χρήσιμο είναι να τα μάθουν όσο το δυνατόν περισσότεροι:* «Ποιοι υπερασπίστηκαν την Πόλη: Η αλήθεια είναι πως οι μισοί ήταν Βενετοί, επειδή διακρίνονταν στην άμυνα, αλλά και πολλοί Οθωμανοί.* Ποια κερκόπορτα; Η συνοικία (πολίδα) κοντά στο Φανάρι -ήταν φάρος για τα πλοία- συνθηκολόγησε μόνη της και μαζί με άλλες δύο συνοικίες άνοιξαν τις πύλες. Οι Φαναριώτες έγιναν δε ιθύνουσα τάξη του νέου καθεστώτος.* Ο ρόλος των Ρωμιών: Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος κατέγραψε 6.000 άντρες ικανούς να πολεμήσουν, την ώρα που στα μοναστήρια καταγράφονταν 60.000 μοναχοί, που απέφευγαν τη στράτευση. Στο τέλος, σφαγιάστηκαν κι αυτοί.* Ο ρόλος των μοναχών: Τη νύχτα οι αμυνόμενοι ξαναέχτιζαν τα τείχη, μετά τους βομβαρδισμούς. Ο Παλαιολόγος ζητούσε σ' αυτό τη βοήθεια των μοναχών αλλά εκείνοι απαιτούσαν μεροκάματα. Οταν εισέβαλαν οι Τούρκοι, βρήκαν θαμμένα στα λαγούμια ενός μοναστηριού 20.000 χρυσά δουκάτα.* Οι ευθύνες των Παλαιολόγων: Οι Παλαιολόγοι έφερναν μισθοφόρους πολεμιστές από την Ανατολή, οι οποίοι μετά παρέμεναν. Μια μέρα ξύπνησαν και ήταν πια περικυκλωμένοι από Τούρκους.* Εκκλησιαστική προδοσία: Ο πραγματικός ρόλος του Πατριάρχη Γενναδίου μπορεί να χαρακτηριστεί προδοτικός. Συνομιλητής του πολιορκητή Μωάμεθ, κατέληξε να πει: "Αυτόν τον καλό άνθρωπο, τον Μεχμέτ (Μωάμεθ), μας τον έστειλε ο Θεός για να μας σώσει από τις αμαρτίες μας"».

Τα «ΝΕΑ» έγραψαν στις 15 Σεπτεμβρίου 2008 για τον Γιώργο Λεονάρδο και το ιστορικό μυθιστόρημά του, «Ο Τελευταίος Παλαιολόγος», το κατωτέρω άρθρο:

Προδοσία, ξεπούλημα και άλλες βυζαντινές ιστορίες
Του Μανώλη Πιμπλή
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2008
«Υπήρχαν πολλοί λόγοι που με ώθησαν να γράψω για τους Παλαιολόγους», λέει στα «ΝΕΑ» ο συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Γιώργος Λεονάρδος. «Πρώτα πρώτα το γεγονός ότι δεν έχει γραφτεί σχεδόν τίποτα. Με εξαίρεση τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, για τους υπόλοιπους η βιβλιογραφία είναι φτωχή. Μόνο για τον Μιχαήλ έχει γραφτεί μία μονογραφία στο Γέιλ από τον Ντίμη Γιαννακόπουλο. Για τους επόμενους τίποτα. Υπάρχει ένα κάπως ειδικό βιβλίο για την εξωτερική πολιτική του Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου και βέβαια ό,τι έχει γραφτεί στο πλαίσιο της γενικής Ιστορίας του Βυζαντίου από τους Νίκολ και Ράνσιμαν . Αλλά η εποχή είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Παλιότερα η λέξη "Έλληνας" ήταν συνώνυμη του ειδωλολάτρη, του περιθωριακού. Ορθοδοξία και Ελληνισμός ήταν έννοιες ασυμβίβαστες. Από την εποχή των Παλαιολόγων, η Αρχαία Ελλάδα και η ελληνική φιλοσοφία άρχισαν να γίνονται αποδεκτές. Η λέξη "Ελλάδα", που γεωγραφικά προσδιόριζε μάλλον την Πελοπόννησο, άρχισε να χρησιμοποιείται ευρύτερα. Δεν είναι τυχαίο ότι στο Δεσποτάτο του Μοριά, με δεσπότη έναν Παλαιολόγο, δίδαξε ο Γεώργιος Γεμιστός και ότι εκεί εμφορούνταν από την προφητική ιδέα ότι "αν πέσει το Βυζάντιο, η απελευθέρωση θα ξεκινήσει από τον Μοριά". Ξεκίνησα με τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο γιατί τον θεωρούσα αδικημένο», λέει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Γιώργος Λεονάρδος. «Ήταν εκείνος που ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους. Συνέχισα με τους ενδιάμεσους Παλαιολόγους και τους μεταξύ τους Εμφυλίους, έχοντας λίγο στο μυαλό μου και τον πρόσφατο δικό μας Εμφύλιο. Ολοκλήρωσα την τριλογία με τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και όσα συνέβησαν λίγο πριν αλλά και μετά την Άλωση. Ταξίδεψα για τον σκοπό αυτό σε Βενετία, Ρώμη, Κωνσταντινούπολη,
Η τριλογία για τους Παλαιολόγους που έγραψε ο Γιώργος Λεονάρδος αθροιστικά ξεπέρασε τα 100.000 αντίτυπα
για να χρησιμοποιήσω νέα στοιχεία και να διαβάσω την Ιστορία και με τα μάτια των άλλων». Σε μια ιταλική πόλη 100 χλμ. Βόρεια της Ρώμης, το Βιτέρμπο, όπου επίσης ταξίδεψε ο Γιώργος Λεονάρδος, κρύβεται πιθανόν η απάντηση για την καταγωγή των Παλαιολόγων. Στο δημαρχείο υπάρχουν δύο πορτρέτα: του Remigius Lelius, προγόνου, όπως λένε, των Παλαιολόγων και του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου. Την πόλη είχε επισκεφτεί και ο Ιωάννης Παλαιολόγος, θεωρείται δε ότι το όνομά της προέκυψε από τις λέξεις vetus verbum που σημαίνουν «Παλαιός λόγος».