ΜΑΓΓΕΛΑΝΟΣ
ΤΡΕΙΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Το νέο βιβλίο για τη μεγάλη ανακάλυψη του Φερδινάνδου Μαγγελάνου
"ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" Πολιτισμός
Ημερομηνία δημοσίευσης 18-05-10
Ο πολυσύνθετος κειμενικός κόσμος του Μαγγελάνου
Ο συγγραφέας αναφέρεται στη διαχρονική (έως την εποχή μας) δυναμική των αποτελεσμάτων της δράσης του θαλασσοπόρου
Της Αλκηστης Σουλογιαννη
Γιώργος Λεονάρδος «Μαγγελάνος. Τρεις Ελληνες στο τέλος του κόσμου». Εκδόσεις Α. Α. Λιβάνη, Αθήνα 2009, σελ. 400
ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ। Ο Γιώργος Λεονάρδος, αφού κατέθεσε στην ελληνική αγορά του βιβλίου ορισμένα δείγματα των επιλογών και των απόψεών του σχετικά με την αμιγή μυθοπλασία (1992-1997), επέλεξε στη συνέχεια (από το 1998 και εξής) να δοκιμάσει τρόπους δημιουργικής επεξεργασίας ιστορικών ζητημάτων ως βάση για την οργάνωση σύγχρονων κειμενικών κόσμων και ως πλαίσιο για τη διαλεκτική σχέση της γενικής ιστορικής πραγματικότητας με την υποκειμενική πρόσληψη.
Ιστορία και υποκειμενικότητα
Η δημιουργική επεξεργασία της Ιστορίας αποτελεί, ως γνωστόν, διαχρονική πρόκληση για την παραγωγή λογοτεχνικών κειμένων τόσο στον χώρο του ιστορικού μυθιστορήματος ως ιδιάζοντος γραμματολογικού είδους με την κυρίαρχη θέση της Ιστορίας, συνεπικουρούμενης από τη μυθοπλασία κατά την οργάνωση του κειμενικού κόσμου, όσο και στον χώρο της αμιγούς δημιουργικής γραφής, στο πλαίσιο της οποίας η μυθοπλασία αξιοποιεί μεν ιστορικά ζητήματα, διατηρεί όμως τον έλεγχο και την προτεραιότητα κατά την οργάνωση του κειμενικού κόσμου. Είναι αυτονόητο ότι ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η δεύτερη περίπτωση, δεδομένου ότι με αυτόν ακριβώς τον τρόπο ελέγχεται η ευρηματικότητα, η διαχειριστική ικανότητα, κυρίως η κριτική και η συγκριτική αντίληψη του συγγραφέα σε ό,τι αφορά τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στη γενική ιστορική πραγματικότητα και στο υποκειμενικό, δηλαδή εντέλει το κειμενικό εδώ και τώρα.
Σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, η δεύτερη αυτή περίπτωση αναγνωρίζεται σε ιδιαιτέρως σημαντικά προϊόντα αμιγούς δημιουργικής γραφής στο πλαίσιο της παραγωγής συγγραφέων, όπως είναι π.χ. ο Αλέξανδρος Κοτζιάς, ο Νίκος Κάσδαγλης, ο Ρόδης Ρούφος, ο Αντρέας Φραγκιάς, ο Θανάσης Βαλτινός, ο Βασίλης Βασιλικός, ο Μένης Κουμανταρέας, η Αθηνά Κακούρη, η Ρέα Γαλανάκη, η Μάρω Δούκα, ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης ή ο Μάνος Ελευθερίου (η αναφορά είναι ενδεικτική και όχι βεβαίως εξαντλητική).
Μέσα στο ποικιλόμορφο τοπίο της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας, τα κείμενα του Γ. Λεονάρδου, που αποτελούν τεκμήρια δημιουργικής επεξεργασίας της γενικής ιστορικής πραγματικότητας έστω και χωρίς να παρέχουν σαφείς δείξεις για τη δημιουργική διαχείριση της γλώσσας, φαίνεται να συνδέονται μάλλον με αυτή τη δεύτερη περίπτωση, αν και είναι ευδιάκριτος ο προσανατολισμός του συγγραφέα προς μια δήλωση εκλεκτικής συγγένειας με το μεγάλο ιστορικό μυθιστόρημα του ελληνικού Μεσοπολέμου. Είναι πάντως φανερό ότι η μυθοπλασία βασίζεται μεν σε αρχειακές και βιβλιογραφικές πηγές (οι οποίες, άλλωστε, συμπληρώνουν ως παρακείμενες αναφορές τον κειμενικό κόσμο των βιβλίων), αποτελεί όμως πρωτότυπο προϊόν της συνδυαστικής ικανότητας και της αισθητικής του συγγραφέα.
Επιλογή προσωπικοτήτων
Με τα κείμενα αυτά, κυρίως με τα τέσσερα βιβλία που αφορούν τους Παλαιολόγους (2005 - 2008), ο Γ. Λεονάρδος φαίνεται ότι έχει αρχίσει να συντάσσει μια πρόταση για την κριτική πρόσληψη ιστορικών ζητημάτων, σύμφωνα με την οπτική του συγγραφέα. Το παρόν βιβλίο συμβάλλει ιδιαιτέρως στην περαιτέρω ανάπτυξη της πρότασης αυτής και κυρίως οριστικοποιεί τη δήλωση προθετικότητας του συγγραφέα σε ό,τι αφορά την επιλογή των ιστορικών προσώπων που λειτουργούν ως κεντρικοί άξονες για την οργάνωση των κειμενικών του κόσμων: πρόκειται για πολύπλευρες προσωπικότητες με πολυσύνθετη συμπεριφορά που προκαλεί εξίσου πολυσύνθετες αντιδράσεις στο άμεσο και στο ευρύτερο περιβάλλον.
Στην προκειμένη περίπτωση αποτυπώνεται ένας πολυσύνθετος κειμενικός κόσμος ως πεδίο της πολυσύνθετης δράσης του Φερδινάνδου Μαγγελάνου, μέσα στην ανήσυχη ατμόσφαιρα του 16ου αιώνα και σε συγχρονική διάσταση, που αφορά τον περίπλου της Γης, τη γνώση που ο περίπλους εξασφάλισε, αλλά και τις έντονες διαπροσωπικές σχέσεις του Μαγγελάνου με τα πληρώματα των καραβιών του (μεταξύ των οποίων ένας ναυτικός από τη Χίο, ένας από το Ναύπλιο και ένας από τη Ρόδο), που ευθύνονται για τον τραγικό του θάνατο. Ο κειμενικός κόσμος του παρόντος βιβλίου εκτείνεται και σε μια διαχρονική διάσταση, που αφορά τη διαχρονική (έως την εποχή μας) δυναμική των αποτελεσμάτων της δράσης του Μαγγελάνου.
Αυτά τα δεδομένα αποτελούν τις παραμέτρους για την ανάπτυξη της πλούσιας πληροφορητικότητας του βιβλίου, την οποία εξασφαλίζουν πλείστα στοιχεία ιστορικά, πολιτισμικά (και μάλιστα σε μια διαπολιτισμική θεώρηση), ανθρωπολογικά, εθνολογικά, φυλετικά.
Όλο αυτό το υλικό διεκπεραιώνει η οικονομία μιας εκτενέστατης και παραστατικής αφήγησης που επικρατεί στο βιβλίο σύμφωνα με την κοινή χρήση της γλώσσας, ενισχυμένη πάντως από την οργάνωση των γραμματικών εικόνων ως στοιχείων μιας πολυεπίπεδης τοιχογραφίας, όπου εντάσσονται και ποικίλα στοιχεία μιας σύνθετης ανθρωπογεωγραφίας.
Φορέας αρχών και ιδεών
Τη δομή των δέκα κεφαλαίων, η οποία αντιστοιχεί στην εξέλιξη του περίπλου της Γης, όπως οργάνωσε και ξεκίνησε ο Μαγγελάνος και όπως ολοκλήρωσαν οι στασιαστές σύντροφοί του, συμπληρώνει ένα αυτοαναφορικό του συγγραφέα επίμετρο ως αποτύπωση του εργαστηρίου της συγγραφής του παρόντος βιβλίου και ως τεκμηρίωση της οπτικής του Γ. Λεονάρδου. Η οπτική αυτή, αφενός, έρχεται να προστεθεί στην πρισματική εικόνα του Μαγγελάνου, όπως έχει διαμορφωθεί κατά τη ροή του χρόνου, και αφετέρου δηλώνει τη διαδικασία, σύμφωνα με την οποία το ιστορικό πρόσωπο του Μαγγελάνου φαίνεται να λειτουργεί ως προσωπείο-φορέας αρχών και ιδεών με συγχρονική, αλλά και διαχρονική εφαρμογή και με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εξέλιξη της ιστορίας και του πολιτισμού, γενικότερα.
Με τον τρόπο αυτό, και κατά τη συνήθη πρακτική του, ο Γ. Λεονάρδος φαίνεται να υπερασπίζεται όχι πλέον την επιλογή του, αλλά το ίδιο το ιστορικό πρόσωπο, το οποίο οδηγεί στην αναγνώριση της οντολογίας και της ηθικής του κειμενικού κόσμου κάτω από την οπτική του σύγχρονου συγγραφέα.
****************
Μερικές φωτογραφίες από την περιπλάνηση του συγγραφέα στα ίχνη του Μαγγελάνου, προκειμένου να συγγράψει το βιβλίο για τη μυθιστορηματική αυτή περιήγηση του μεγάλου θαλασσοπόρου, η οποία όμως βασίζεται σε ιστορικά και αρχειακά στοιχεία.
Το νέο βιβλίο του Γιώργου Λεονάρδου, αυτή τη φορά για τον Μαγγελάνο και τη μεγάλη θαλασσοπορεία του συνάντησε το μεγάλο ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού, που ανταποκρίθηκε στην έκδοσή του από τον εκδοτικό Οίκο Λιβάνη.
Πρόκειται για την απίθανη περιπέτεια του Πορτογάλου θαλασσοπόρου - που επέλεξε στη συνέχεια την ισπανική υπηκοότητα - ο οποίος με το επίτευγμά του απέδειξε ότι η γη είναι σφαιρική και όχι επίπεδη, κατά τις μέχρι τότε δοξασίες της θρησκευτικής κοινότητας.
Όμως, το κυριότερο στοιχείο στο έργο αυτό που έρχεται στο φως της δημοσιότητας είναι η συμμετοχή τουλάχιστον τριών Ελλήνων ναυτικών, ως επιτελών, στο στολίσκο των Μολούκων, όπως επονομάστηκαν τα πέντε πλοία του θαλασσοπόρου, που ξεκίνησαν από τη Σεβίλλη προς δυσμάς και επέστρεψαν από ανατολάς.
Υπάρχουν βέβαια και άλλες πρωταρχικής σημασίας πληροφορίες στο βιβλίο αυτό σχετικά με το όνομα της Παταγονίας, τη συμπεριφορά και την κοινωνικότητα των ιθαγενών που συνάντησαν κ.ά.
Για τη σύνταξη αυτού του βιβλίου ο Γ.Λ. Ταξίδευσε πρόσφατα στην Ανταρκτική, το Ακρωτήριο Χορν, Τα Στενά του Μαγγελάνου και την Παταγονία.
.JPG)
